Xəyali saatımın əqrəbləri hərəkətə başladıqları nöqtəyə qayıdanda mən dərin düşüncələrdən ayıldım. Artıq uzun müddətdir yata bilmirdim deyə, bunu düşüncələrə dalmaqla əvəzləmişdim. Mənalı-mənasız hər şey üçün saatlarla xəyalımda gəzintilər edirdim. İndi də beynimdə sadə bir sual var idi: görəsən, qarğa, yoxsa bayquş? Əslində, sualın mənim üçün elə bir önəmi yox idi, hətta ona sual demək də olmaz. Variantlardan biri özün olanda başqasını seçmirsən. Bilirəm ki, bayquş mənim təbiətdəki digər formamdı, amma yenə də, məni xüsusilə qarğaya çəkən bir maraq var. Bu quşda cəlbedici saydığım bir xüsusiyyət görmürəm, amma elə ki, o, qarşımdakı lüt-üryan ağaca qonur, sanki bu yetimə həyat verir; elə həmin anda mənim tezliyimə düşür və bizim aramızda qeyri-adi bir rabitə yaranır. Yeri gəlmişkən, bu ağac mənim indi görə bildiyim baxış məsafəsində yeganə daimi tərəf müqabilimdi. Ümumiyyətlə heç vaxt bu ərazidə başqa nəsə axtarmaq zəhmətinə girişməmişəm, sadəcə tək olduğum hissinə güvənmişəm. Bəlkə də qarğaya xüsusi maraq elə bu tənhalığın məhsuludu.
Qarğa bu ağacın yeganə sakini deyildi. Mən bu yetimin üzərində bülbül də görmüşəm, qaranquş da. Amma son dövrlərdə, xüsusilə ağac qurumağa başlayandan sonra sanki hamı ondan üz döndərib. Təkcə qarğa arada öz sadiqliyini nümayiş etdirirmiş kimi ağacın budaqlarına qonur, onu uzun müddət müşahidə edir, sonra tələsik aradan çıxır və sanki bir də qayıtmayacaqmış kimi gözdən itir. Ağac onun arxasınca həsrətlə baxır, cansız bədənini zorla onun getdiyi istiqamətə çevirir. Günlərlə əsən kəskin küləyə məhəl qoymadan, istiqamətini əsla dəyişmirdi. Hərdən külək ağacın səsini götürüb harasa aparırdı. Amma qarğa gəlib çıxmırdı ki, çıxmırdı... Elə ki ağac qarğasızlığa alışır, gözünü yoldan çəkir, bir də görürsən ki, hardansa əcaib səs və qanaq çırpıntıları eşidilməyə başladı. Qarğanın qayıdışı və ağac üstündəki davranışları mənə sirrli bir ayini xatırladır. Bu ayin o qədər incə şəkildə yerinə yetirilir ki, insanın daxilində rahatlıq və sükut yaradır. Sanki qarşında ecazkar bir səhnə açılır və təbiət-teatr səni sehrli nömrələrlə ovsunlayır.
Mən düşüncələrə qərq olub, xatırlamağa çalışıram ki, görəsən, bu qarğa ağacın üzərində olarkən indiyə qədər bir səs çıxarıbmı? Yaddaşım korlaşıb, üstəlik, o qədər də diqqətcil adam deyiləm, amma səslərə qarşı xüsusi hissiyatım var. Ona görə də əminliklə deyirəm ki, bu ayin-tamaşa tamamilə səssiz keçir. O, ehmalca ağac üzərindəki hərəkətini tənzimləyir, bəzən sağa, bəzən sola, bəzən da aşağı doğru baxır, qanadlarını ehmalca budaqlara sürtür, xəstə baxıcısı kimi qəfil hərəkətlərdən çəkinir, müşahidələr aparır və ayinin son addımında ağacı silkələyəcək qədər güclü təşvişlə qanadlarını çırparaq gedir.
Qarğa haqqında düşüncələrim məni rahat buraxmayanda qanadlanmaq arzum elə şahə qalxır ki, qarşısındakı heç bir maneəyə məhəl qoymur. Azğın ehtirasla uçmaq istəyirəm. Uçmaq arzusu çox insanda var, amma tamahkarlar bu arzunun da zibilini çıxarıb. Onlar uçmağı ona görə istəyirlər ki, bir yerdə uzun müddət dayanmasınlar. Hardasa bircə saat qalandan sonra qərara gəlsələr ki, bura onlarlıq deyil, başlasınlar uçmağa. Hara olur-olsun, yetər ki, bu, köhnə yer olmasın. Sonra növbəti dayanacaq, orda da bəyənmədikləri nələrsə tapmaq və uçmaq… Mənim arzum bundan qidalanmır, mən elə haqqında danışdığım qarğa kimi uçmağı arzulayıram. Bir lüt ağac tapmaq, onu müşahidə etmək, mümkünsə sağaltmaq və əbədi olaraq ona sığınmaq. Məgər bu qarğa başqa, daha güclü, daha zəngin bir ağac tapa bilməz? Əlbəttə tapar, amma bizim bu sədaqətli qarğamız öz arzusuna sadiqdir. Onun bir neçə yerdə qurumaqda olan ağac dostları var və o, bütün ömrünü onları ziyarət etməklə keçirir. Bu, mənim uydurmam, daha doğrusu arzum ola bilər və mən bilirəm ki, arzu hər şeyə qadirdir. Üstəlik mən bu qarğanı həm də ona görə çox sevirəm ki, o, dağın əks tərəfini də görə bilir. Və sanki hər gəlişində ağaca dağın görünməyən tərəfindən xəbərlər gətirir, onu ruhlandırır. Qarğa gedənə qədər ağacın qocalığı ləngiyir, ağac hətta asta-asta cavanlaşmağa başlayır. Elə ki qarğa getdi, ağac çarəsizliyə düçar oldu, yazığın qocalığı da qaldığı yerdən davam etməyə başlayır.
Hə, uçmağı çox arzulayıram və bilirəm ki, nə qədər çox insan uçmağı diləsə, biz bunu bir o qədər tez öyrənəcəyik. Amma arzuda tamaha yer yoxdur. Onun məqsədi də, özü də pak olmalıdır. Bu həqiqəti anlayanda içimi qara duyğular yeyir, çünki bilirəm ki, tamakarlıqdan uzaq arzuları olanları tapmaq çətin məsələdir.
Ona görə də tamah mənim əsas düşmənim, gözümün odunu çoxdan almış bir sözdü. Hərçənd burada, yaşadığım bu yerdə tamah heç vaxt təkcə söz olmayıb. Qarşımda sadəcə təpəsi görünən bu dağın adını yerlilər əsrlər öncə məhz Tamah qoyublar. Burada hamı kimi atam da məni bu dağla bağlı hekayələrlə böyüdüb. O yadıma düşəndə ürəyim qorxudan əsir, elə bilirəm yenə məni qoymayacaqlar uşaqlığın kefini sürməyə. Rəhmətlik dağın əzəmətindən o qədər ehtirasla danışırdı ki, bəzən atamı həyata bağlayan yeganə şeyin məhz bu dağ sevgisi olduğunu düşünürdüm. Xüsusilə bitməz qış gecələrində, hər tərəf ağappaq ağaranda atam bizi dəmir peçin kənarına yığır, gözləri iradəsiz şəkildə yumulana qədər Tamahdan danışardı. Bütün hekayələr dağı qəzəbləndirən bir adamın elə dağ tərəfindən cəzalandırılması ilə sona çatırdı. Hər hekayədə kimsə qarğanın ya da bayquşun dağın o tərəfindən gətirdiyi şəfalı bir xəbərdən dadır, meyxoş olur və həmin o sirrli bölgə barədə sayıqlamağa başlayır. Onda da dağ hirslənir, yerindən qopur, həmin adamı udana qədər kənddən əl çəkmir. Ona görə də kəndlilər hər meyxoşu özləri tapıb dağa təslim edirlər ki, Tamah onlardan əl çəksin.
Atam öz hekayəsini hər dəfə “dağı qəzəbləndirmək olmaz” xəbərdarlığı ilə yekunlaşdırırdı. Sonra əlini ürəyinin üstünə qoyur, "həyatda bundan namərd şey yoxdur" - deyir, dərindən köks ötürürdü.
Onda, hələ ağlım tam kəsməyəndə mənim bu dağa xüsusi bir nifrətim oyanmışdı, üstəlik, ona şeir də yazmışdım. İndi bu şeiri tam xatırlamıram, amma həmin uşaq kinini daxilimdə hiss edə bilirəm. Bu hiss o qədər çürüyüb ki, indi içimdən hər xatırlamada bir iyrənc üfunət qalxır, qoxu mədəmi bulandırır, amma mən yenə də yaddaşımda gəzinərkən o iyə rast gəlməkdən qəribə zövq alıram. Xatirələrimdəsə sadəcə bir tarixə qədər geriyə gedə bilirəm. Ondan əvvəli sadəcə qaranlıqdı. Geriyə gedə bildiyim son gündə qurdalananda yadıma dağın Samiri udduğu an düşür, kefim pozulur, qarın boşluğumdan nəsə qalxıb boğazıma qədər gəlir, məni boğulana qədər sıxır, tam çarəsiz vəziyyətə düşəndə geri qayıdır. Onun içimdə olduğunu, yaddaşımı vərəqləyəndə məni boğacağını bilirəm, amma özümü bu əzabdan qoruya bilmirəm. Daha doğrusu, qəsdən yaraya basırmış kimi bunu təkrarlayıram. Heç bilmirəm Samirin taleyini danışmağa əvvəldən başlayım, ya sondan, çünki nə əvvəlindən əminəm, nə də sonundan.
Bir gün kəndə xəbər yayıldı ki, Samir böyük bir günah işlədib və Tamah elə sabah onun cəzasını verəcək. Mən həmişə Samiri qardaşı İxtiyarla qarışdırıram. Amma İxtiyar yerişdən-duruşdan qardaşına oxşasa da, hava azca pozulan kimi kürk taxardı əyninə. Samirsə qarda da qolları çırmalı köynəkdə gəzirdi, özü də hansı uzaqlıqdan desən, adamla danışa bilirdi, səsi kəndin aşağı başına da çatırdı.
Samirlə bağlı xəbəri qaşqabaqlı hava izlədi, kəndi ikiyə bölən çayın üzərindəki Qırmızı körpünün beli sındı. Anam dərhal mənə həyətdəki ipdən asılı mələfələri, maykaları və bağırsaq kimi uzanan qadın corablarını yığmağı tapşırdı. Mənsə bu mənzərəyə elə dalmışdım ki, atamın səs-küylü gəlişi belə məni uzun müddət sonra oyatdı.
Hamı bu xəbəri pıçıltı, hətta qorxu ilə danışırdı, təkcə atamdan başqa. O, evə xeyli sevincli gəlmişdi, yeməyini yedi və sabah dağla tanış olacağımız üçün bizi müjdələdi, yerinə uzandı. Atam yatan kimi anam bizi də yatağa apardı və bərk-bərk tapşırdı ki, yüzə qədər sayaq, tez yataq ki, səhər də tez oyana bilək.
Günəş hələ çıxmağa macal tapmamış bütün kənd böyük meydana toplaşmışdı. Pıçıldaşanların sayı o qədər idi ki, sanki meydana böyük bir milçək sürüsü daraşmışdı. Bu vıyıltı o qədər rabitəsiz, o qədər mənasız idi ki, eşitdiklərimdən bircə cümlə belə qura bilmədim. Günəş çıxan kimi isə meydan tam sükunətə qərq oldu. Ətrafda hamı, hətta heyvanlar belə susdu, uzaqda mələşən hansısa qoyunun da dərhal səsini kəsdilər. Kəndin ağsaqqalı o vaxt iri gövdəsi, yamyaşıl yarpaqları olan bu ağacın yanına gəldi, o qədər anlaşılmaz danışdı ki, meydandan arasıkəsilməz alqışlar, fit səsləri eşidilməyə başladı. Sonra əllərini iki dəfə bir-birinə vurdu və nəsə əmr etdi. Bir az uzaqdan bir neçə adam Samiri sürüyə-sürüyə mərkəzə gətirdilər, qollarını, ayaqlarını, ümumiyyətlə bütün bədənini ağaca bağladılar. Kimsə danışmır, kimsə pıçıldaşmırdı. Arabir meydandan qopan uşaq səsləri də dərhal, özü də natamam kəsilirdi. Samirin ağaca bağlanması da tamamlanandan sonra hamı mərkəzdən çəkildi və yerinə qayıtdı. Sükutu pozan sərçələrə də imkan verilmədi. Onlar tələsə-tələsə, qorxa-qorxa yerdən nələrsə yeyirdilər, insanlarınsa bu, xoşuna gəlmirdi.
Və birdən, kimsə sərçələri qovmaq istəyəndə yer o qədər möhkəm silkələndi ki, bir neçə saniyə ərzində hamını yerə yıxdı. Mənim dərhal gözüm qaraldı, zərblə yerə dəydim, tutunmaq üçün nə qədər axtarsam da, atamın əlini tapa bilmədim. Bu silkələnmə təxminən beş dəqiqə davam etdi və bu müddətdə bircə nəfər belə səsini çıxarmadı. Qulağımı batıran səssə titrəyişin qəribə uğultusu idi. Ayağımızın altında dünya böyük addım səsləri ilə gah sağa, gah sola yırğalanır, ətrafa toz-duman yayılır, titrəyişin gücü bizi sağa-sola atıb-tuturdu. Sonra addım səsləri və uğultu yavaş-yavaş çəkildi, onunla birgə titrəyişlər də azalmağa başladı.
Mənim başım hərlənirdi, qalxmağa taqətim yox idi, üstəlik toz-duman gözümə dolmuşdu deyə ətrafda heç nə görmürdüm. Atam mənə yaxınlaşana, məni yerdən qaldırana qədər heç qolumu belə tərpətmədim. Gözümü zorla açandasa gördüm ki, Tamah öz əzəməti ilə düz meydanın ortasında dayanıb və bayaq meydana yığışan hər kəs indi dağı dövrəyə alıb, ona təzim edir. Elə onda yuxudan necə oyandımsa, tam əlli ildir ki, yata bilmirəm.
İndi bu xarabada məndən başqa kimsə qalmayıb. Hə, bir də dediyim ağac, arabir onun müsafiri olan qarğa… Pəncərələri sınıq yataqxanalarda küləklər ulaşır.
Tamahsa hər keçən gün mənə doğru bir az da yaxınlaşır. Bu dəmir çarpayıda mən sadəcə onun gəlişini izləyirəm. Mənə nə vaxt gəlib çatacağı, geriyə neçə günümün qaldığını bilmirəm. Bildiyim odur ki, qarğa hər gecikdikcə ağac daha tez çürüyür, o çürüdükcə dağ daha da sürətlənir… İndi gecələr dağın üzərindən qalxan təzə ayı daha aydın sezə bilirəm. Rəsmim isə tamamlanmaq üzrədir və bu gedişlə, dağ məni udana qədər onu bitirə bilərəm…
"Bu gecə düşüncə (yuxu) məni gec tutdu. Hardansa, sanki dərin quyunun dibindən öskürək səsi gəldi və tez də kəsildi. Sonra yenə öskürdülər - bu dəfə bərkdən. Elə bil, qapını döyüb gözləyirdilər və sanki, mən bu öskürəyə cavab verməliydim".
Elvin Jabizadeh
22.11.2017
Rafiq Tağının əziz xatirəsinə ithafən...
Foto: Carl Johnson
Comments
Post a Comment