Baş verməli olanların baş verməsinin gətirdiyi rahatlıqla ondan hiss edilən məyusluğun tam ortasındakı boşluğa fokuslandı. Qaranlıq nöqtə gözündə böyüdü, əvvəlcə ətrafı iyrənc şəkildə əyməyə, daha sonra isə sürətlə udmağa başladı. Qaranlıq N-in özünə çatanda sürəti azaldı. Onu tam udmadı, sağ əlin baş barmağını tam yedi, ortancıl barmaqdan ancaq dırnaq hissəsini, burnunu ikiyə bölüb, yarısını apardı, gözlərinin birini hədəqəsindən çəkib çıxardı, içalatını ağzından tozsoran kimi sorub götürdü və sanki işini bitiribmiş kimi qəfil kiçildi, əvvəlki kimi nöqtəyə döndü. Qaranlıq N-i çirkin həyatına geri qaytarıb, missiyasını tamamlamışdı. Ağrı, qorxu, sevinc, kədər kimi duyğuları da özü ilə aparmış, geriyə sadəcə rahatlıq və məyusluğu qoymuşdu. İndi N ətrafındakı və içindəki heçlikdə tək qalmaq fürsəti qazanmışdı. Amma bununla nə edəcəyi barədə heç bir düşüncənin olmaması qəribə təzad yaradır. Düşünmədən yaşamaq üçün könüllü imtina vacibdir, düşünə bilmədiyini düşünə bilməmək və ya düşünmə prosesi barədə düşüncədən məhrum qalmaq bu qəbildən deyil. Bundan sonra təsvir də qüvvəsini itirir, çünki N haqqında deyilən heç bir şey etibarlı bilgi deyil və onları asanlıqla üçüncü gözün təxəyyül məhsulu saymaq olar. “N-ə elə gəldi ki…” Hardan? Nə gəldi? Necə gəldi? N-ə düşüncə xarici “nəsə gəlirsə”, biz bunu necə rasionallaşdıra bilərik? Necə əmin ola bilərik ki, N-in davranışları və bizim bu davranışlara verdiyimiz şərhlər üst-üstə düşür və ya, heç olmasa, bir-birinə yaxındır? Üçüncü göz özünü aldatmamaq üçün mümkün qədər şərhlərdən çəkinməli, N-in davranışlarındakı mütiliyə diqqət kəsməlidir. “N yerindən qalxdı, addımladı…” Hara? Necə? Heçlikdəki hərəkəti necə görürük? Bu barədə fəlsəfi fikirləri qurdalamaq niyyətində deyiləm. Elektromaqnetik spektrumun çox kiçik bir qismini görən gözlərlə N-in hərəkətlərini görməmək bəs qədər məntiqlidir.
Bir az tanrı obyektivindən baxmağa çalışıram. Söhbət yaradıcı bir qüvvənin baxışından getmir, quşbaxışı dediyimiz rakursun bədii adını nəzərdə tuturam. Niyə qəhrəmanlarımıza içindən çıxa bilməyəcəyi çətinliklər, problemlər yaradırıq? Niyə onları sonsuz ağrı və əzablarla yükləyirik, niyə çox kiçik ipucu və dəstəklərlə həyatdan qopmamalarını istəyirik? Məsələn, mən niyə N-i elə bir situasiyaya saldım ki, indi nə etdiyini təsvir etmək mümkünsüzə çevrildi? Axı, hekayə çox sadə də ola bilərdi: N məyusluq və rahatlıq arasında qaldı və öldü. Sizə bütün hekayələrin onurğa sütunundan danışıram. Qəhrəmanı özümüzün qorxduğumuz, altında əzildiyimiz, dözə bilmədiyimiz ağrılarla mübarizə aparıb, qalib gəlib, bizi katarsisə çatdırması üçün yaratmışıq, bunda həmfikirik. Bəs N-in günahı nədir? Onun çəkdiyi ağrıları, hədsiz işgəncələri hara yazaq? Qalaq-qalaq yarımçıq hekayələr, qalaq-qalaq qəhrəmanlar uğursuz bir yazarın əsas problemi kimi görünür. Amma məni həmişə o kağızların içindəki obrazlar düşündürür. İşgəncə otaqları ilə bağlı səhnə yazırsan, kiminsə kəlbətinlə dırnaqlarını çıxarırlar, sən də siqaretindən tüstü ala-ala qəfil fikrini dəyişib, keçirsən, deyək ki, xəyanətlə bağlı bir səhnəyə. Üç adamın həyatını məhv edib, üstəlik, onu yarımçıq qoyub, yeni bir səhifədə müharibədə, mühasirədə güllə yarası almış əsgərin ağrılarından yazmağa başlayırsan. Mən bütün problemləri həll edən tanrını oynamaqdan danışmıram, əlbəttə, açıq sonlar həyatın özü qədər realdır, amma kağız və ya bir elektron faylda sıxışıb qalan obrazlarla nə etməli?
N-ə qayıda bilmirəm, onunla nə edəcəyimi bilmirəm. Təkcə müşahidə özlüyündə kifayət deyil, çünki qavranılması xeyli çətindir. Məsələn, dəqiq olan odur ki, N iki ölçülü bir dünyadadır, ətrafında iki duyğudan ibarət nöqtələr var. N birini seçməlidir və dayanmadan rahatlığa doğru qaçır. Amma o qaçdıqca rahatlıq uzaqlaşır, N fikrini dəyişib, məyusluğa sığınmaq üçün əks tərəfə doğru yol alır. İndi də məyusluq eyni oyunu oynayır, qaçdıqca qaçır, uzaqlaşdıqca uzaqlaşır. N dairəyə düşür, dəfələrlə hər iki duyğuya doğru qaçır, yorulur, dizləri üstə çökür və bunu hansı nöqtədə etməsindən asılı olmayaraq, duyğuların ikisi də ona eyni dərəcədə uzaqlıqda qalır.
Bəlkə də ədəbiyyatda çox az rast gəlinən hadisələrdən biridir: yazıçı oxucudan soruşmaq məcburiyyətindədir. N-lə nə etməliyəm?
24.09.2022
Elvin Cəbizadə
Comments
Post a Comment